((مسوگه‌ر حه‌لال یێ ئاشكه‌رایه‌ و حه‌رام ژی یێ ئاشكه‌رایه‌

((مسوگه‌ر حه‌لال یێ ئاشكه‌رایه‌ و حه‌رام ژی یێ ئاشكه‌رایه‌

ژ نوعمانێ کوڕێ بەشیری (خودێ ژێ ڕازی بیت) گۆت: من گوهـ ل پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) بوو دگۆت - و نوعمانی ب هه‌ردوو تبلێن خۆ ئاماژە ب گوهێن خۆ کر -: ((مسوگه‌ر حه‌لال یێ ئاشكه‌رایه‌ و حه‌رام ژی یێ ئاشكه‌رایه‌، د ناڤبه‌را وان هه‌ردووكان ژیدا هنده‌ك كارێن نه‌ئاشكه‌را هه‌نه‌ كو گه‌له‌ك كه‌س وان نزانن، ڤێجا هه‌ر كه‌سێ خۆ ژ كارێن نه‌ئاشكه‌را بپارێزیت؛ ئه‌ڤه‌ وی دینێ خۆ و نامویسا خۆ پاراست، و هه‌ر كه‌سێ بكه‌ڤیته‌ د ناڤ واندا؛ ئه‌ڤه‌ ئه‌و كه‌ڤته‌ د ناڤ حه‌رامییێدا. وه‌كی شڤانی ده‌مێ په‌زێ خۆ ل دۆر پاوانی دچه‌رینیت، نێزیكه‌ ئه‌ڤ په‌زه‌ بچیته‌ د ناڤدا و بچه‌رینیت، بزانن كو هه‌ر مه‌لكه‌كی پاوانه‌ك هه‌یه‌ و پاوانێ خودێ ژی ئه‌و تشتن یێن وی حه‌رام كرین، بزانن كو پارچه‌یه‌ك د له‌شیدا هه‌یه‌؛ ئه‌گه‌ر باش بوو؛ له‌ش هه‌می دێ باش بیت و ئه‌گه‌ر خراب بوو؛ له‌ش هه‌می دێ خراب بیت، ئه‌و پارچه‌ ژی دله‌)).

الشرح

پێغەمبەر (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) بناخه‌یه‌كێ گشتی د تشتاندا دیار دکەت و کو ئەڤ تشتە د شەریعه‌تیدا بۆ سێ پشكان دابەش دبن: حەلالەکێ دیار و ئاشكه‌را، حەرامەکێ دیار و ئاشكه‌را و تشتێن جهێ گومانێ کو حوکمێ وان یێ ئاشکەرا نینە ژ لایێ حەلالی و حەرامییێڤە و گەلەك ژ خەلکی حوکمێ وان نزانن. ڤێجا هەر کەسێ ئەو تشتێن گومانلێکری هێلان؛ دینێ وی ب دویرکەڤتن ژ کەڤتنا د ناڤ حەرامییێدا پاراستی دمینیت، نامویسا وی ژی ژ گۆتنێن خەلکی پاراستی دمینیت ب وێ چەندێ یا کو ژ بەر کرنا ڤی تشتێ گومانلێکری وی پێ عه‌یبدار دکەن. و هەر کەسێ خۆ ژ تشتێن گومانلێکری نەپاراست؛ ئه‌ڤه‌ وی نەفسا خۆ ئێخستە د مەترسییێدا، ڤێجا یان ب کەڤتنا د ناڤ حەرامییێدا، یان ژی ب وێ چه‌ندێڤە خەلك دێ به‌حسێ نامویسا وی كه‌ت. پێغەمبەرێ خودێ (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) نموونەیەك ئینا داکو ڕه‌وشا وی كه‌سێ تشتێن گومانلێکری دکەت دیار بکەت و کو ئەو وەك وی شڤانییە یێ په‌زێ خۆ ل نێزیك ئه‌رده‌كی دچه‌رینیت کو خودانێ وی ئه‌ردی ئه‌و ئه‌رد یێ پاراستی و پاوان و چه‌په‌ره‌كێ بۆ دانای، ڤێجا نێزیکە کو په‌زێ ڤی شڤانی بچیته‌ د ناڤ ڤی ئه‌ردیدا و ڤی پاوانی ده‌رباز بكه‌ت ژ بەر نێزیکبوونا وان ژ وی، هەر ب وی شێوەی یێ تشتێ گومانلێکری دکەت، ئه‌و ب وێ چەندێ یێ نێزیکی حەرامییێ دبیت و نێزیکە بكه‌ڤیته‌ تێدا. پاشی پێغەمبەری (صەلات و سەلامێن خودێ ل سەر بن) گۆت کو د لەشیدا پارچەکا گۆشتی هەیە (کو ئەو ژی دلە) ب چاکییا وێ پارچێ؛ لەش چاك دبیت، و ب خرابییا وێ پارچێ؛ له‌ش خراب دبیت.

فوائد الحديث

هاندان بۆ هێلانا تشتێ گومانلێکری، ئه‌وێ کو حوکمێ وی دیار نەبووی.