فوائد الحديث

له سوداګر سره د مشغول انسان تشبیه لدې امله شوې چې روغتیا او فراغت یې د سرمایې (اصلي مال) په څېر ګڼل شوي؛ نو څوک چې خپله سرمایه ښه وکاروي، ګټه به ترلاسه کړي او بریالی به وي، خو که چا ضایع کړل، تاوان به وکړي او پښېمانه به شي.

ابن الخازن ویلي: نعمت هغه څه دی چې انسان پرې هوساینه تر لاسه کوي او خوند ترې اخلي، او غَبْن دېته وایي چې څوک یو شی په څو چنده قیمت واخلي، یا یې تر اصلي قیمته ټیټ وپلوري؛ نو د چا چې بدن روغ وي او له درنو کارونو خلاص وي، خو د خپل آخرت د سمون لپاره هڅه نه کوي، د تاواني سوداګر په څېر دی.

له روغتیا او فراغت څخه الله جل جلاله ته د نږدې کېدو او د ښېګڼو د ترسره کولو لپاره ګټه اخیستل، مخکې له دې چې دواړه له منځه ولاړ شي.

د الله د نعمتونو شکر دا دی چې د الله په اطاعت کې وکارول شي.

قاضي او ابوبکر بن العربي ویلي دي: پدې خبره کې اختلاف دی چې د الله له لوري پر بنده لومړنی نعمت څه دی؛ ځینو ویلي: ایمان، ځینو: ژوند، او ځینو: روغتیا، خو لومړی قول غوره دی، ځکه دا مطلق نعمت دی، او ژوند او روغتیا دواړه دنيوي نعمتونه دي، او تر هغه پورې حقيقي نعمت نه شمېرل کېږي چې له ايمان سره نه وي له همدې امله ډېری خلک پکې تاواني کېږي، یعنې ګټه یې له منځه ځي یا کمه شي، نو چا چې خپل د بدۍ غوښتونکې نفس سره ملتیا وکړه او راحت ته یې مخه کړه؛ حدودو او اطاعت کولو ته پاملرنه یې پرېښوده، تاواني دی، همدا راز چې څوک فارغ وي، ځکه مشغول کس ممکن عذر ولري، د فارغ کس پر خلاف چې عذر نه لري او حجت پرې قائمېږي.