الشرح

ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਸਹਾਬਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਮਜਲਿਸ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅਬੂ ਬਕਰ ਅਤੇ ਉਮਰ ਵੀ ਸਨ। ਫਿਰ ਨਬੀ ﷺ ਉਠੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਤਕ ਵਾਪਸ ਨਾ ਆਏ, ਤਾਂ ਸਹਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਡਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੋਵੇ — ਚਾਹੇ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ। ਸਹਾਬਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁਮ ਘਬਰਾਏ ਹੋਏ ਉਠ ਖੜੇ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੋ ਘਬਰਾਇਆ ਉਹ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਸਨ। ਉਹ ਬਨੀ ਨੱਜ਼ਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਬਾਗ ਤਕ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਗ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਨਾ ਮਿਲਿਆ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਧ ਵਿਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਦਰਾਰ ਵੇਖੀ ਜਿਥੋਂ ਪਾਣੀ ਅੰਦਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਸਿਮੋੜ ਕੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਉਥੇ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੂੰ ਪਾਇਆ। ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਕੀ ਤੂੰ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਹੈਂ?” ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਜੀ ਹਾਂ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ?” ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀ, ਫਿਰ ਉਠ ਗਏ ਅਤੇ ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ, ਸਾਨੂੰ ਡਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਘਬਰਾ ਗਏ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਘਬਰਾਇਆ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਗ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਆਇਆ ਜਿਵੇਂ ਲੂਮੜੀ ਛਾਲ ਮਾਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੇ ਹਨ।” ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੁੱਤੇ ਦਿੱਤੇ, ਇਹ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਉਹ ਸੱਚਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਿਹਾ: “ਇਹ ਦੋ ਜੁੱਤੇ ਲੈ ਜਾ, ਅਤੇ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਧ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮਿਲੇ, ਜੇ ਉਹ ਇਹ ਗਵਾਹੀ ਦੇਵੇ ਕਿ ‘ਲਾਇਲਾਹ ਇੱਲੱਲਾਹ’ — ਅਰਥਾਤ ਕੋਈ ਇਲਾਹ ਨਹੀਂ ਪਰ ਅੱਲਾਹ — ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਇਸ ‘ਤੇ ਪੂਰਾ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਜੰਨਤ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਵੇ।” ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਸਨੂੰ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਮਿਲੇ ਉਹ ਉਮਰ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਸਨ। ਉਮਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਏ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ! ਇਹ ਦੋ ਜੁੱਤੇ ਕੀ ਹਨ?”ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਇਹ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਦੇ ਜੁੱਤੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਮਿਲੇ, ਜੇ ਉਹ ‘ਲਾਇਲਾਹ ਇੱਲੱਲਾਹ’ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਦਿਲੋਂ ਇਸ ‘ਤੇ ਪੂਰਾ ਯਕੀਨ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਜੰਨਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਦੇਵਾਂ।” ਉਮਰ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਦੀ ਛਾਤੀ 'ਤੇ ਮਾਰਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਡਿੱਗ ਪਏ। ਫਿਰ ਉਮਰ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਵਾਪਸ ਜਾ, ਏ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ!”ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਵਾਪਸ ਨਬੀ ﷺ ਕੋਲ ਗਏ, ਘਬਰਾਏ ਹੋਏ, ਚਿਹਰਾ ਬਦਲਿਆ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਰੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ, ਅਤੇ ਉਮਰ ਵੀ ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਆਏ। ਫਿਰ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: “ਏ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ! ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ?” ਮੈਂ ਕਿਹਾ: “ਮੈਂ ਉਮਰ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਉਹ ਗੱਲ ਦੱਸੀ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰ ਮਾਰਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੈਂ ਪਿੱਛੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆ, ਅਤੇ ਕਿਹਾ: ਵਾਪਸ ਜਾ।” ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਏ ਉਮਰ! ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਕਰਨ ਤੇ ਕੀ ਬਲਿਆ?” ਉਮਰ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਏ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ! ਮੇਰੇ ਮਾਪੇ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਤੇ ਕੁਰਬਾਨ, ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੁੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਦਿਲੋਂ ਯਕੀਨ ਨਾਲ ਗਵਾਹੀ ਦੇਵੇ ਕਿ ‘ਲਾਇਲਾਹ ਇੱਲੱਲਾਹ’, ਉਸਨੂੰ ਜੰਨਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਦੇਵੇ?” ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਹਾਂ।” ਉਮਰ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਇਹ ਨਾ ਕਰੋ, ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰ ਲੈਣਗੇ ਬਿਨਾਂ ਅਮਲ ਕੀਤੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦਿਓ।” ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦਿਓ।”